Station Haaksbergen aan de voormalige GOLS spoorlijn

 

Hotel De Watermölle (een hotel met een prachtige kamers, bijzonder aardige bediening, heerlijk geslapen en een goede keuken) in Haaksbergen dient als uitgangspunt van mijn zoektocht naar de stoomtrein op het perron station Haaksbergen.
Daar staat stoomblazen  stoomlocomotief Magda van de Museum Buurtspoorweg (MBS) langs het perron. Passagiers haasten zich met het instappen en wachten, sommigen leunend uit de vensters, op het fluitje van de conducteur. Dit geluid wil nog niet komen, bij de laatste wagon wordt gezocht naar een startprobleem. Een tijdelijk probleem en nagestaard door een aantal toeschouwers maakt de stoomtrein vaart. Waarna het perron verlaten achterblijf. Voor mij de mogelijkheid het emplacement ongestoord te bezichtigen.

Het station Haaksbergen ligt langs de voormalige spoorverbinding Groenlo-Haaksbergen-Hengelo/Enschede van de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS). Het laatste deel van deze verbinding Boekelo Enschede werd eind 1885 in gebruik genomen. Op 2 oktober 1937 werd de lijn gesloten voor  passagiersvervoer. Het goederenvervoer tussen Haaksbergen en Enschede bleef gehandhaafd tot 1972. Waarna de Museum Buurtspoorweg (MBS) de lijn ging gebruiken. Dat deze lijn nog in gebruik is, is te danken aan vele vrijwilligers die zich met hart en ziel verbonden hebben aan het museum. Op de site van het museum lees en zie je de resultaten van hun inzet en het in gebruik houden van de stoomlocomotieven. Temeer daar het stoomtijdperk begin januari 1958 formeel was afgesloten.

Het verhaal gaat, dat de toenmalige president-directeur van de NS, de heer F.Q. den Hollander, de verwarmingslocomotief NS 1794 (die dagelijks reed naar het kolenpark Arnhem nieuwe voorraden op te halen) vanuit zijn passerende trein zag. Hij vond het ongehoord, dat na beëindiging van de stoom in Nederland nog een dergelijk “oud” tractievoertuig op stoom te zien was. Hij moet zich daarover zo erg hebben opgewonden dat de bedoelde machine als het ware onmiddellijk uit dienst genomen moest worden. Met alle emoties en frustraties van dien voor de betrokken medewerkers.

In de locomotievenloods de Cockerill (bijnaam Het Veulentje). Deze loc heeft een verticale ketel als enige stoomloc in Nederland. In 2022 reed deze loc onder stoom op de lijn Stadskanaal Veendam tijdens de jubileumeditie “Stadskanaal onder stoom”.

 
De locomotievenloods met op de voorgrond dieselloc 14, de NS 145

Links in de locomotievenloods  Loc 3 "KPEV Hannover" 1702/T3,
rechts Loc 7 de NS 8107 voorheen SS 657/Kikker

De spoorwerker in zijn werkplaats.
Als je even tijd hebt krijg je zijn verhaal via een bandje te horen.
Hard werken in moeilijke omstandigheden
 

Zicht uit de werkplaats op een deel van het spooremplacement

Zicht over het emplacement vanuit de locomotievenloods.
Rechts dieselloc 14, de NS 145

Blikpunt voor het station Haaksbergen

Het goederenvervoer tussen Haaksbergen en Enschede bleef gehandhaafd tot 1972.
 Dit stukje spoor is een blijvende herinnering aan het goederenvervoer 

        

  Locomotief NS 7107, september 1933. Een locomotief die o.a. reeds op de GOLS-lijnen (Bron: "Tussen stoom en vuur", foto S. Overbosch)

 

Topografische kaart Station Haaksbergen. Links de situatie in 1940.
Rechts de situatie in 2022.
Waar nu de locomotievenloods staat begon de spoorlijn richting Neede - Enschede

Zie ook: https://www.museumbuurtspoorweg.nl/ en https://www.dewatermolle.nl/

Op zoek naar de 'Blauwe Engel'

 

Hotel De Watermölle (een hotel met een prachtige kamer met uitzicht op de watermolen, bijzonder aardige bediening, heerlijk geslapen en een goede keuken) in Haaksbergen dient als uitgangspunt van mijn zoektocht naar de "Blauwe Engel" op een deel van de voormalige GOLS-lijn. 

Het bewaard gebleven deel van een spoorlijn die in 1884 door de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS) is aangelegd, ligt tussen Twekkelo en Hengelo en wordt gebruikt voor spoorfietsen. Het was even zoeken naar het eindpunt van deze lijn. Hier houdt de lijn abrupt op. Het eindpunt van dit stukje overgebleven GOLS lijn. 

Het verhaal, dat de toenmalige president-directeur van de NS, de heer F.Q. den Hollander, de verwarmingslocomotief NS 1794 (die dagelijks reed naar het kolenpark Arnhem nieuwe voorraden op te halen) vanuit zijn passerende trein zag zou ook hier van toepassing kunnen zijn. Hij vond het ongehoord, dat na beëindiging van de stoom in Nederland nog een dergelijk “oud” tractievoertuig op stoom te zien was. Hij moet zich daarover zo erg hebben opgewonden dat de bedoelde machine als het ware onmiddellijk uit dienst genomen moest worden. Met alle emoties en frustraties van dien voor de betrokken medewerkers. Het heeft er alles van dat daarna de niet meer rendabele spoorlijnen zo snel als mogelijk werden opgebroken. Delen van Nederlands erfgoed verdween op deze manier. 

Het is inmiddels geruime tijd geleden dat ik op RTV-Oost een uitzending volgde met als onderwerp de "Blauwe Engel". Op zoek dus naar deze engel op de voormalige GOLS lijn.  Inderdaad, geen stoomtrein te vinden maar wel een historische dieseltrein uit 1953, de 'Blauwe Engel’. Op een stukje parallelspoor staat, aan het eind van de lijn, de trein. Gered van de slopershamer in Haarlem en na een aantal maanden van opknappen en schilderen versleept naar de huidige locatie. Hier moet de trein dienst doen als wachtruimte voor deelnemers spoorfietsen. Op langere termijn is het de bedoeling er een kleine tentoonstelling in te richten en een speelplek voor kinderen in te richten. Het gaat zeker lukken, maar dan moet er nog flink gewerkt worden daar. Nu ziet het er allemaal een beetje rommelig uit.

Een gedurende vele jaren
overbodige waarschuwing

De locatie ligt aan een zandweg en je moet de weg weten. Als alles meezit blijf een stukje Nederlands cultureel erfgoed hier bewaard.

Het spoor opgebroken. Nut en noodzaak?

Meer informatie spoorfietsen.nl 

Topo locatie 'Blauwe  Engel', links de situatie 1940. Rechts situatie 2022. Bij de aanduiding Hengelo de locatie 'Blauwe  Engel' 

Station Boekelo aan de voormalige GOLS spoorlijn

 

Bij de ingang naar het station staat letterlijk en figuurlijk een historisch hoogtepunt, de historische zoutboortoren. Maar, daar kom ik niet voor. Het perronkaartje in Haaksbergen gekocht kun je ook hier gebruiken, en met een handvol informatie wandel ik, langs het voormalige stationsgebouw en trein naar het museumgebouw. Voorbij dit gebouw wordt de locomotief op het parallelspoor gemanoeuvreerd voor de terugreis.

Station Boekelo ligt aan de voormalige spoorverbinding Groenlo-Haaksbergen-Hengelo/Enschede van de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS). Het laatste deel van deze verbinding Boekelo Enschede werd eind 1885 in gebruik genomen. Tussen 1903 en 1938 was het emplacement met 6 sporen op zijn grootst. Na stopzetting van het reizigersvervoer in 1937 is het emplacement in gedeelten opgebroken. Het goederenvervoer tussen Haaksbergen en Enschede bleef gehandhaafd tot 1972. Waarna de Museum Buurtspoorweg (MBS) de lijn ging gebruiken. Dat deze lijn nog in gebruik is, is te danken aan vele vrijwilligers die zich met hart en ziel verbonden hebben aan het museum. Op de site van het museum lees en zie je de resultaten van hun inzet en het in gebruik houden van de stoomlocomotieven. Maar, na 100 meter voorbij het museumgebouw staat een eindstootblok. Bij de aanleg van de A35 in 1974 werd de lijn ingekort met als gevolg geen verbinding met het spoorwegennet. Het is ook de locatie van de opgebroken wissel met de aftakking van de lijn richting Hengelo. Een deel van deze lijn, tussen Twekkelo en Hengelo, heeft de opbreken doorstaan en wordt nu gebruikt voor spoorfietsen.

Stoomloc 4, de NS 145

Rechts dieselloc 13, Harculo,
rechts stoomloc 4, de NS 145

Bij de wandeling door het museumgebouw tijd voor een praatje met andere bezoekers, het bewonderen van de modelspoorbanen en historisch erfgoed uit het verleden van het museum.

Authentieke pottenwagen van de
Koninklijke Nederlandsche Zoutindustrie (KNZ), uit 1931 

Terug langs het geheel witte stationsgebouw dateert uit 1883. Het gebouw wordt particulier bewoond en kan alleen aan de buitenkant worden bezichtigd. 

Het verhaal gaat, dat de toenmalige president-directeur van de NS, de heer F.Q. den Hollander, de verwarmingslocomotief NS 1794 (die dagelijks reed naar het kolenpark Arnhem nieuwe voorraden op te halen) vanuit zijn passerende trein zag. Hij vond het ongehoord, dat na beëindiging van de stoom in Nederland nog een dergelijk “oud” tractievoertuig op stoom te zien was. Hij moet zich daarover zo erg hebben opgewonden dat de bedoelde machine als het ware onmiddellijk uit dienst genomen moest worden. Met alle emoties en frustraties van dien voor de betrokken medewerkers. 

Topo Station Boekelo, links 1940, rechts situatie 2022

De NS 5524 met goederen op de spoorlijn Boekelo - Enschede
(foto Stichting Cultureel Erfgoed Enschede)

Station Aalsmeer

 

Voormalig stationsgebouw met locomotor
(foto februari '23)

De fietsroute rondje Aalsmeer volgend staat langs de Stommeerweg, op een kort stukje spoorlijn, een locomotor. Mijn aandacht gaat uit naar het gebouw, het voormalige station Aalsmeer. Met recht een voormalig stationsgebouw. In de wijde omgeving is geen spoorlijn, laat staan een stoomtrein, te bekennen. Het stukje spoor met de locomotor doet alleen dienst als blikvanger, en dat is wat mij betreft gelukt. Een zoekprogramma losgelaten op dit station en de topografische kaart erbij gezocht. Het station was een kopstation aan de Haarlemmermeerspoorlijnen. Deze spoorlijnen zijn aangelegd door de Hollandsche Electrische-spoorweg-Maatschappij (HESM). Geopend op 2 augustus, voor reizigers werd het station gesloten op 3 september 1950. De spoorlijn richting Hoofddorp werd daarna opgebroken. De spoorlijn richting Uithoorn bleef in gebruik tot 28 mei 1972. In 1975 zijn op het toenmalige emplacement de rails met alle bijhorende onderdelen definitief verwijderd.

Achtergevel van het stationsgebouw (foto februari '23)

Achter het gebouw de omgeving verkend, maar met de woningbouw daar is de situatie volledig gewijzigd. Alleen het stationsgebouw, geopend in 1912, is blijven staan. 

Op de topokaart van 1940 en 2021 zijn de wijzigingen in het terrein meer dan duidelijk. 

Zicht vanaf stationsgebouw op het spooremplacement
met rechts de trein naar Amsterdam.
Datum 22 februari 1950.
(Bron: collectie Het Utrechts Archief)

In het stationsgebouw is (2023) een uitzendbureau gevestigd. 

De locomotor met nummer 352 is op 8 december 2000 voor het gebouw geplaatst. Deze locomotor heeft nimmer op de spoortrajecten naar Aalsmeer dienst gedaan. Inderdaad, een blikvanger, meer niet. Ik kan mij voorstellen dat je in een ruimte in dit gebouw de geschiedenis van het station in woord en beeld zou kunnen terug vinden. Dit is niet het geval

 

Zicht vanaf het voormalige stationsgebouw
naar de woningen op het verdwenen emplacement
(foto februari '23)   

Op een mail naar het uitzendbureau met een vraag over mogelijk aanwezige details werd verwezen naar het makelaarskantoor. Het aantal, in de geschiedenis van dit station geïnteresseerde, voorbijgangers en bewoners van Aalsmeer en omgeving, is waarschijnlijk te klein voor een informatieruimte. Het informatiebordje nabij de locomotor kan wel een opknapbeurt gebruiken. Aan de locomotor is geruime tijd geen onderhoud verricht. Door het uitzendbureau zijn de ramen bekleed met, naar mijn mening overbodige en ontsierende, reclamefolders. Het gebouw is een rijksmonument. Het toezicht op het in stand houden van het gebouw kan wel een beetje stoom gebruiken.

Halte Oosteinde, Aalsmeerderweg 208 (foto '23)

Een paar kilometer verder aan de voormalige spoorlijn Aalsmeer – Amsterdam Willemspark halte Aalsmeer Oost ( halte Oosteinde). De halte werd geopend op 1 mei 1915 en voor personenvervoer gesloten op 3 september 1950. In Aalsmeer genoeg sporen naar het verleden maar zonder stoomtrein. 

Wel een aantal foto’s uit het stoomtijdperk van station Aalsmeer.

Meer weten over de geschiedenis van deze spoorverbinding, zie:

http://www.haarlemmermeerspoor.nl/

Voor reactie: spuitbusmetzweetlucht@hotmail.com

Voormalig station met locomotor (foto februari '23)

 

Achtergevel voormalig station (foto februari '23) 

Locomotief NS 5402 te station Amsterdam Haarlemmermeer
op 28 december 1935 met de trein naar Aalsmeer.
(foto H.G. Hesselink) uit “tussen vuur en stoom
De geschiedenis van de Nederlandse stoomtreinen”.





 Een foto van het station Aalsmeer in 1930. Bron Stichting Oud Aalsmeer

 

Station Heerensingel Leiden

 

Wandelend langs de Leidse singels wordt mijn aandacht getrokken door een stukje spoor met stootblok nabij de brug naar de Zijlpoort. Na enig zoekwerk op Wikipedia is dit het restant van het voormalige losspoor van station Leiden-Heerensingel. Het losspoor werd o.a. gebruikt voor het laden en lossen van hout en steenkool. Dit station was vroeger onderdeel van de spoorlijn Hoofddorp-Leiden Heerensingel onderdeel van de van de Haarlemmermeerspoorlijnen van de (HESM). Het stationsgebouw werd gebouwd in 1911 en gesloopt in 1970. Het kopstation lag aan de Herensingel ter hoogte van de Kooilaan. Het station, waarvan de naam Leiden Heerenpoort later veranderd werd in Herensingel, werd geopend op 3 augustus 1912. Voor reizigersvervoer gesloten op 1 januari 1936.

Op de achtergrond station Heerensingel. Links langs dit kopstation ligt 
de spoorlijn t.b.v. de loswal (rechts op de foto)
naar de Zijlpoortsbrug. Foto 23 september 1953.. (bron Beeldbank Historische
vereniging Oud Leiden, HVOL)

In het laatste oorlogsjaar van de Tweede Wereldoorlog werd het station o.a. gebruikt voor aanvoer en overslag van V1 en V2 raketten op schepen en daarmee vervoerd naar de lanceerinrichtingen in Zuid-Holland. Van hieruit werd Londen bestookt. Voor de Britse luchtmacht reden het station en het emplacement te bombarderen. Echter, als gevolg van een misverstand kreeg de nabij gelegen kerk de volle laag (de toren van de kerk werd gezien als de toren op het station).

Na sluiting van de spoorlijn naar Hoofddorp werd het spoor opgebroken. Het emplacement Herensingel met de verbinding naar station Leiden werd op 1 februari 1972 gesloten en vervolgens opgebroken. Dit stukje spoor was vanaf 1936 in gebruik voor het goederenvervoer. Vanaf de jaren vijftig zag je de stoomtrein uit beeld verdwijnen en nam de dieseltractie het werk over. Het emplacement Leiden Herensingel met de verbinding naar station Leiden werd op 1 februari 1972 gesloten.

NS locomotief, serie 7100, met trein op de spoorbrug over de Zijl bij Leiden,
omstreeks 1930

De topografische kaart van 1940 en die van 2022 geeft weer de ligging en situatie van het station zowel in het verleden als het heden. In de directe omgeving zijn van het station geen sporen te vinden dat zich herinnert aan dit voormalige station. Het verleden is ook hier, voor zover het de stoomtrein betreft, gewist. Ook hier tevergeefs gezocht naar een stoomtrein.

Op de achtergrond de gebouwen op de locatie
van het voormalige station Heerensingel. 
Rechts het stootblok. (Foto januari 2023)

Station Heerensingel, omstreeks 1965. Links, 
achter de afrastering, ligt de spoorlijn langs de loswal 
richting de Zijlpoortsbrug. (Bron: Beeldbank 
Historische vereniging Oud Leiden) 

De huidige bebouwing op de locatie van het voormalige 
station Heerensingel. (Foto: januari 2023



Informatie over het voormalige station is te vinden
aan achterzijde van het stootblok

Stoomlocomotief uit de serie 5000 (nrs. 5001-5006)
van de N.S naar Uithoorn via Alphen aan den Rijn
tussen Leiden Heerenpoort en Leiden,
gemaakt tussen 01-1-1926 - 31-12-1929. Vervaardiger Six. jhr. G.P.B. (fotograaf). Opmerkingen: Afbeelding behoort tot de Collectie De Pater

Meer lezen over dit station, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Station_Leiden_Heerensingel 

Nog meer foto's van dit station en omgeving zie de beeldbank van de Historische vereniging (HVOL)